SOFAM

Elk jaar nodigt SOFAM, de vennootschap voor auteursrechten voor visuele kunstenaars, een jury uit van ervaren experten in de hedendaagse kunst, waaronder kunstenaars, curatoren en verzamelaars, om de winnaar te selecteren voor de SOFAM Prijs voor Beste Solotentoonstelling op Art on Paper. Voor de editie van 2019 kijken we opnieuw naar de kunstenaars die de prijs tot nu toe wonnen, met een presentatie van recent werk.

Het werk van Aleksandra Chaushova (SOFAM Prijs 2016) is recent geëvolueerd van uitwaaierende, gedetailleerde potloodtekeningen tot krachtige, grafische statements. Zowel wat schaal als onderwerp betreft, tasten haar tekeningen de grenzen af van wat een tekening zou kunnen zijn. Waar Chaushova haar tekeningen in 2016 opbouwde uit potlootlijnen gebruikt ze hier volle strepen in oliepastel, aangebracht op een felgekleurde ondergrond. De roze, blauwe en groene kleuren die door de tekeningen schijnen kunnen ervaren worden als vrolijk of eerder onheilspellend. In de hier gepresenteerde werken focust Chaushova op alledaagse, bureaucratische objecten; van een plakbandhouder tot een server, maakt ze uitvergrote tekeningen in close-up van deze apparaten. Visueel overbruggen de tekeningen de dichotomie tussen aantrekking en onderwerping. De kunstenares gaat op een speelse manier om met deze voorwerpen, maar toont ook de ambivalentie van alledaagse, administratieve objecten, die staan voor exactheid, inperken en controle uitoefenen. De schuifmaat die zij tekende is een type dat geproduceerd wordt door het Zweedse bedrijf Limit, dat deel uitmaakt van de Luna Group, die op zijn beurt in handen is van de holding Bergman & Beving. Deze reeks is in 2019 ontstaan tijdens een residentie in het Maison d’art actuel des Chartreux in Brussel, met de steun van een COCOF-beurs.

In zijn eerder onstuimige artistieke praktijk, die sculptuur, installatie, fotografie en tekenen omvat, houdt Nicolás Lamas (SOFAM Prijs 2017) ervan om alledaagse objecten uiteen te halen, ze telkens opnieuw om te vormen en samen te voegen. De nieuwe combinaties die voortvloeien uit deze deconstructie ogen volledig zonder voorgaande. In zijn tekeningen krijgt dit uiteenhalen een subtielere vorm: in de reeks Blind Typologies, bijvoorbeeld, tekent de kunstenaar een archeologisch onderwerp met de grootste wetenschappelijke precisie, echter zonder naar het papier te kijken. De zwevende, rudimentaire lijnen die het resultaat zijn van deze werkwijze geven slechts een vaag idee van het originele onderwerp. De kijker blijft daardoor hangen in een tusseninzone, gevangen in een loop van oog-handcoördinatie. Met de reeks Planned Obsolescence, bestaande uit sculpturale composities die Lamás recent tentoonstelde tijdens FIAC in het Petit Palais, Parijs, vertrekt de kunstenaar van de steeds groeiende berg kopieerapparaten en printers, die ontworpen zijn om ooit stuk te gaan. Hij combineert deze toestellen met voorwerpen die verwijzen naar verschillende tijden en tijdsindelingen. Kunsthistorische objecten – of kopieën ervan –, zoals het prachtige hoofd van een Venus, die lijkt te luisteren naar het mechanisme van een kopieermachine, combineert hij met een fossiel of een schelp – of een kopie ervan – zoals in het hoofd van de Venus, en deze objecten worden gecombineerd met papieren prints die systemen afbeelden die ons menselijk tijdsbesef ver overstijgen. Het is moeilijk te zeggen of de kunstwerken goede of slechte zaken voorspellen voor onze soort en de ontelbare beelden die we verspreiden.

Lisa Wilkens (gedeelde SOFAM Prijs 2018) kreeg de SOFAM Prijs voor haar installatie met inkttekeningen naar een naoorlogse handleiding om de productiviteit van arbeiders te verhogen. De handgebaren op de kleine afbeeldingen, midden op vergeeld papier, lijken vreemd genoeg niet te stroken met de handelingen die ze uitvoeren. De tekeningen zijn een soort paradox: ze zijn zo delicaat dat het lijkt alsof ze met grafiet getekend zijn en niet met inkt, maar werden tegelijk met zo’n precisie uitgevoerd, dat de hand van de kunstenaar haast niet te zien is. In de daaropvolgende reeks, MEHR ERNEUERUNG, gaat Wilkens met haar praktijk – die tegelijk conceptueel is en wortelt in een virtuoos grafisch bewustzijn en talent – een andere richting uit. Wilkins werkt met een 3D-printer waarvan het constructiemateriaal onder meer is opgebouwd uit koperfilament. Ze schuift niet-zuurvrij papier in de printer en zet de machine dan in werking. In het midden van het proces, vlak voordat de kleverige substantie de kans heeft gekregen om een 3D-structuur te worden, trekt ze de pagina weer uit de machine. De sporen die op de pagina zo ontstaan, vormen een visueel testament: ze zijn het handmatig veroorzaakte residu van een bevroren moment binnen een geautomatiseerd proces. De kijker heeft er het raden naar welke 3D-vorm het resultaat had moeten worden. De onderbroken, soms rafelige sporen die het materiaal op het papier achterlaat, onthullen beweging en de doelbewuste keuze van de kunstenares om het papier uit de machine te halen. Ze benadrukken het performatieve karakter van elke tekening. Nadien worden de tekeningen, die gemaakt zijn op vergankelijk papier, op houten panelen gemonteerd, waarvan de kleur zal verdiepen naarmate de tijd verstrijkt in een zichtbaar verouderingsproces.

Vera Molnár (gedeelde SOFAM Prijs 2018) won samen met Lisa Wilkens in 2018. Ze is wijd bekent als een van de pioniers van digitale kunst, waar zij in de laten jaren zestig mee begon. De vroege werken van Vera Molnár hebben ook vandaag nog niets van hun frisheid verloren en worden de laatste jaren dan ook gewaardeerd door het hedendaagse publiek, een erkenning die de jury van de SOFAM Prijs 2018 met plezier wilde onderstrepen. Haar vroege tekeningen zijn gemaakt met behulp van een penplotter, door codering (als vectoriële graphics). De kunstenares moest zich creatief het resultaat voor de geest halen nog voordat het uit de machine kwam. De reeks die hier getoond wordt, 9 Double Signs, laat zien hoe ze omgaat met herhaling. Bij elke nieuwe sequens wijzigt ze de omstandigheden: ze verandert de dikte van de lijn en de plaatsing, waardoor eindeloos veel combinaties mogelijk worden. Molnárs uitgepuurde werken tonen aan dat het mogelijk is om een verfijnd en evenwichtig idiosyncratisch spel te genereren met een door de mens bediende machine.

Kate Christina Mayne, SOFAM

SOFAM bedankt:

De Kunstenaars; Gilles Parmentier, Agnès Raux, Kevin Haemers en teams, Art on Paper; Paul Dujardin en team, BOZAR; Wolf Lieser, Dam Gallery, Berlin; Paul Poelmans, CAPS, Belgium; Gallery Meessen De Clercq, Brussels; Josza Gallery; Edith Bories; Pierre-Nicolas Vanderelst; Viktor van den Braembussche, Studio Luc Derycke; Indigo by Caron -  www.indigodeco.be – voor het sponsoren van 5 liter verf (Dimpse, Farrow & Ball) ; het SOFAM team en de raad van bestuur; Kunstenpunt voor de ontvangst, Tania Nasielski voor het initiëren van de SOFAM prijs 2016; Adeline d’Ursel; Pauline Hatzigeorgiou; Grace Lombi; de leden van de juries van 2016, 2017, 2018 en 2019.

Ben je een kunstenaar en heb je vragen over je auteursrechten? Schrijf naar info@sofam.be

SOFAM is gebaseerd in het Europees Huis van de Auteurs (EHA), Koninklijke Prinsstraat 87, 1050 Brussel. Onze huidige tentoonstelling Marc De Blieck: SAVE AS IMAGE is te bezichtigen tijdens weekdagen van 9-17u op weekdagen t/m 20 december, in de coworking ruimtes van het EHA.