SOFAM

“Als je ademt, komt het in je mond”

“Als je blaast, gaat het weer door de mond naar buiten”

“Van de handen”

“Als je blaast”

The Magician & the Surgeon (Bozar Brussel) van SOFAM lid Ana Torfs opende één dag voor de lockdown in maart 2020. In een combinatie van klank, bewegend beeld en een gevoelige interactie met de ruimtelijkheid, vormt de tentoonstelling een treffend reflectiepunt van bijna visionaire dimensies, over de waarde van creativiteit en de fragiliteit van het leven. De tentoonstelling is nog te bezoeken tot en met 1 november.

In When You Whistle, It Makes Air Come Out verschijnen wisselende zwarte letters op een verlicht bord zoals boven de ingang van een oude cinema. Deze tekstuele suite componeerde Ana Torfs met antwoorden van kinderen op vragen van ontwikkelingspsychiater Jean Piaget die hij stelde voor een boek dat hij publiceerde in 1927: “vanwaar komt de wind?” en: “waar komt de lucht vandaan in onze mond?” De film is begeleid door een geluidsopname van de ademhaling van de kunstenares. Het werk veroorzaakt een dubbele intimiteit: we herinneren onze eigen verwondering uit onze kindertijd, terwijl de klankband een echo vormt voor ons eigen levensritme, een maatgever van de voortschrijdende tijd. Dit werk stelt de continuïteit van het leven en de creativiteit van de mens centraal.

Aan de andere kant van dit werk speelt The Shadow Is Black and in the Darkness It Can’t Show. Deze film lijkt een antwoord op een andere levensvraag: “van waar komt het leven?” De repliek is geenszins klankklaar. Een nauwelijks zichtbare, in het zwartgeklede poppenspeelster lijkt een dummy op te pompen. De lucht doet de pop langzaam uitzetten, waardoor het menselijker lijkt te worden. Toch laat de speelster de pop steeds weer leeglopen, en propt ze het in een koffer aan het einde van de filmlus. De cyclus begint opnieuw.

Ana Torfs ontwierp zelf het handgeknoopte wollen tapijt voor het werk Echo’s Bones/Were Turned to Stone. Er zit een zwarte lus in het patroon, een wachtend symbool waar de bezoeker op kan gaan liggen. De intentie was om hen liggend met een koptelefoon te laten luisteren naar de vrouwenstem die allerhande gegevens benoemt, zoals de wijze van sterven van talloze kunstenaars die ons cultureel bewustzijn blijvend mee-bepalen. De opsomming overstijgt de individuele levensloop van bijvoorbeeld Bach of Virginia Woolf; het lijkt eerder een hommage te zijn, aan de creatieve impulsen van het menselijke kunnen, die zich doorheen de eeuwen in steeds veranderende variaties herhalen. Omwille van de sanitaire maatregelen kan de bezoeker niet op het tapijt gaan liggen, maar de luidsprekers - op hoofdhoogte en nét op het juiste volume – bieden een waardig alternatief.

Sideshow baadt de tentoonstellingsruimte in steeds veranderend, gekleurd licht. In deze stopmotion film zien we vermomde figuren. Ze verschijnen één voor één ten tonele: een geisha, een clown, vogelmensen, een illusionist. In dit danse macabre, lijken de personages zich willen presenteren, en een archaïsche rol te belichamen. We zien ze bewegen, ze maken indruk, en toch aarzelen ze. Ook hier speelt de herhaling een rol, met een gevoel van hapering en desynchronisatie.

Met The Magician & the Surgeon brengt Ana Torfs vier imposante, op zichzelf staande werken samen in één ruimte samen. De voorzichtig afgestemde aspecten van klank, ritme, licht en opstelling spelen in op de akoestische kwaliteiten, de hoge muren en de glanzende houten vloeren die de antichambres van Bozar typeren. De werken vloeien hierdoor in elkaar over, waardoor ze elkaar subtiel versterken. Het is een sprekend geheel dat – tijdens deze kwetsbare tijden, maar ook erbuiten – bijzonder verstillend is.

KCM

The Magician & the Surgeon van Ana Torfs werd verlengd tot en met 1 november 2020. Inkom voor de tentoonstelling is gratis (reserveren  verplicht).

Sideshow en Echo’s Bones/Were Turned to Stone zijn op 19-22 november ook te zien en te beluisteren tijdens het Playground Festival in Leuven.

When You Whistle, It Makes Air Come Out kan online bekeken worden in dit korte artikel in Hart magazine.

Interview met de kunstenares in Bozar Magazine.