SOFAM

Iedereen heeft een voorstelling in zijn of haar eigen hoofd, van hoe een schedel er uitziet: een bolle vorm, zwarte holtes voor de ogen, neusgaten, verzonken slaapbeen aan beide kanten, de welving van jukbeenderen, een ontbrekende onderkaak... misschien wat zwevende tanden die hardnekkig blijven vasthouden. Vaak beelden mensen zich een cartooneske schedel voor, wit op zwart, als op een piratenvlag, met twee gekruiste beenderen eronder. Een mensenschedel is een alomtegenwoordig teken voor, onder andere, de dood. De sterfelijkheid is snel gesymboliseerd.

In de installatie Eye to eye van Cindy Wright in het Museum Hof van Busleyden, wordt deze signaalfunctie van een ‘schedel’ - door tien grootschalige houtskooltekeningen van evenveel individuele, echte menselijke schedels, plus één nog grotere tekening die hen samenvoegt – radicaal opengebroken, tastbaar onderzocht, en drastisch vertraagd.

De kunstenares gaat hiermee in op de uitnodiging om in dialoog te treden met de collectie van het museum: een kleine albasten reliëf van Sint Hiëronymus, vergezeld van een leeuw en een opvallend gestileerd schedeltje op een staander, vormde de aanleiding voor deze grootse installatie.

Sommigen beschrijven de verkleinde ruimte in de weidse kelder van het museum, waar de tekeningen hangen, terecht als een soort crypte: de installatie evoceert een ingetogen sfeer, zoals in de catacomben van een kerk of kathedraal. De omgeving is diepgrijs, schaduwzwart, op gedempte toon. Daarin richt de precieze, warme verlichting de blik naar de werken.

De tekeningen zijn van een dusdanige grootte dat, wanneer je ervoor staat, je als het ware wordt opgenomen in de afbeelding van elke schedel. Details dringen zich aan het blikveld op: de oogholtes zijn helemaal niet zwart, maar geven uit op een holle achterzijde met telkens een klein gaatje, of een donker riviertje, waardoor de zenuwen van het oog verbinding vinden met het brein. In een van de tekeningen lijkt dit gedeelte op te gaan in een regenachtige sluier, in een andere lijkt de oppervlakte van het bot tastbaar, in weer andere zijn het getekende ruimtes op zich, die elk een eigen verhaal vertellen.

We staan er zelden bij stil dat een schedel uit 21 botten bestaat, of 22, als men de onderkaak meetelt. Elk onderdeel is bij iedereen anders. De plek tussen de wenkbrauwen (de glabella, leert een anatomische opzoeking), heeft bij sommige van de getekende schedels groeven, barsten, of krassen, en geeft hen hun specifiek karakter. Zulke markeringen lijken het temperament te suggereren van de eigenaar van elke individuele schedel. Eén ervan lijkt aan de randen gebarsten te zijn, alsof het elk ogenblik uit elkaar zou kunnen vallen. Hetzelfde geldt voor het tekenproces zelf; we kunnen als toeschouwer de werkwijze van de kunstenares helemaal volgen: van dichtbij ervaren we de abstractie van fluweelzachte gitzwarte velden, die soms verdwijnen in de diepte, terwijl andere zwarte vlekken lijken te drijven ‘voor’ meer solide, wittere delen. Sommige passages lijken speels, zelfs slordig getekend, maar eens je naar achteren stapt, klopt het optische spel helemaal.

Cindy Wright neemt ons mee in haar bevraging van de waarneming, die zij meesterlijk hanteert. Voor de toeschouwer is het een vitale ervaring, die de angst voor de dood overstijgt, terwijl het simultaan ieders sterfelijkheid onderstreept.

De monochrome uitwerking van de tekeningen lijkt Cindy Wright ook een zekere vrijheid, of ademruimte te geven, in dialoog met haar hyperrealistisch geschilderde œuvre. De houtskooltekeningen zijn, door de doeltreffendheid waarmee ze de sterfelijkheid belichamen, levendige memento mori, en, paradoxaal genoeg, helemaal thuis in zowel de geschiedenis als de actualiteit van de schilderkunst.

De elfde tekening, het sluitstuk van de tentoonstelling, buiten de binnenmuren, combineert de tien tekeningen in één groter geheel: de overlappende lagen genereren een ontegensprekelijke diepte, waarmee een meer universele schedel wordt gecreëerd. Er straalt een diepe rust uit van deze complexiteit, een troost die we in deze tijden meer dan kunnen gebruiken.

K.C.M.

Eye to eye van Cindy Wright is te bezoeken in het Museum Hof van Busleyden, Mechelen, tot 17.01.2021. Je kan met je museumticket ondermeer de besloten hofjes op de zolder bezoeken, en, op wandelafstand, nog 4 tentoonstellingen hedendaagse kunst: van Sergio De Beukelaer in CC Mechelen en van Maen Florin, Stefan Serneels en Xavier-Noiret-Thomé in deGarage. Meer info